Derleme Aterosklerozda İmmün ve Moleküler Patogenez

Yakın yıllarda immünoloji ve moleküler biolojideki temel araştırma ve gelişmeler, kardiyoloji alanında özellikle de aterosklerozun oluşumu ve gelişimi hususundaki düşüncelerimize yenilikler getirmiştir. Monoklonal antikor teknolojisinin keşfi, genlerin izolasyonu, klonlanması, aminoasit dizinlerinin ortaya çıkartılması, endotel hücre kültürü, ve diğer moleküler bioloji teknikleri immün sisteminin etkinliği ve düzenlenmesi hakkında yeni bilgiler edinmemize imkan vermiştir. Ateroskleroz arteriyel intimada kolesterol depolanması, fibrozis ve enflamasyonla oluşan fokal lezyonlardan meydana gelmektedir. Lezyonun ilk evresinin oluşmasında, endotel hücresi adezyon moleküllerinin ekspresyonu ve okside LDL'nin kemotaktik etkisinin rol oynadığı düşünülmektedir. Lezyon, makrofajların okside LDL'yi tutarak lipid yüklü köpük hücrelerine dönüşmeleri ve düz kas hücrelerinin bu lipidden zengin nüve etrafında fibröz bir kılıf oluşturmak üzere göçü ile devam eder. Aktive makrofajlar ve T lenfositler, salgıladıkları sitokinler (interlökin I, interlökin II, tümör nekrozis faktör-a, interferon-y, vb.) aracılığı ile genetik ekspresyonu, köpük hücre oluşumunu, düz kas hücre proliferasyonu ve oksijen serbest radikalleri yapımını regüle etmektedirler. Sitokinler ayrıca anjiogenez, endotel hücre morfolojisi ve fonksiyonu, insan lökosit antijenleri ekspresyonu, siklooksijenaz aktivitesi ve polimorfonükleer hücrelerin endotel hücrelerine adezyonu üzerinde de etkilidirler. Özellikle interferon-y scavenger (çöpçü) reseptör ekspresyonunu ve hücre içi kolesterol tutulumunu azaltıcı, düz kas hücre proliferasyonu ve kollagen yapımını engelleyici ve nitrik oksit salınımını arttırıcı rolleri ile de önem kazanmıştır. Sonuç olarak aterosklerotik plağın oluşumu ve gelişmesinde sitokinlerle birlikte immün cevabın önemli rolü bulunduğunu söyleyebiliriz. İnterferon-y, interlökin II antagonistleri, diğer sitokinler ve gen tedavisinin ateroskleroz regresyonu ve tedavisindeki yerini saptamaya yönelik araştırmalar günümüzde de sürdürülmektedir.