Ailevi hiperkolesterolemi: Epidemiyoloji, genetik, tanı ve tarama

Ailevi hiperkolesterolemi (AH), plazma düşük yoğunluklu lipoprotein kolesterol (LDL-K) düzeylerinde ciddi yükselmeye neden olan ve hayatın erken dönemlerinde kardiyovasküler hastalık (KVH) riskini artıran, otozomal dominant (OD) geçişli genetik bir bozukluktur. Hastalığın homozigot ve heterozigot AH olmak üzere iki şekli bulunmaktadır. AH olgularının %85’ten fazlası LDL Reseptörü (LDL-R) genindeki kalıtsal mutasyonlar nedeniyle ortaya çıkar. Hastalık daha az olarak apolipoprotein B (Apo B), pro-protein convertase subtilisin/kexin 9 (PCSK9) veya nadiren LDLR adaptör protein
1 (LDLRAP 1) proteinlerini kodlayan genlerde mutasyon sonucu oluşur. Özellikle çocukluk yaş grubunda olmak üzere hayatın her döneminde sıklıkla tanısı gözden kaçabilen ve
yeterince tedavi edilmeyen bir hastalıktır. Olguların ancak yaklaşık %20’sinde tanı konur. AH hastalarında erken başlangıçlı KVH riski normal popülasyona göre 20 kat yüksektir.
Erken teşhis, uygun korunma ve tedaviye olanak sağlayarak KVH’ye bağlı morbidite ve mortaliteyi azaltır. AH’nin klinik tanısında kabul edilmiş uluslar arası tek tanı kriter dizisi
yoktur. En sık kullanılan ve geçerliliği istatistiksel- genetik olarak kabul gören tanı kriteri dizileri Amerika Birleşik Devletleri kaynaklı ‘Erken Ölümden Korunmak İçin Erken Teşhis
Koy’ (Make Early Diagnosis to Prevent Early Death-MEDPED), Birleşik Krallık kaynaklı “UK Simon Broome” ve Hollanda kaynaklı “Dutch Lipid Clinic” kriterleridir. Erken tanı ve
KVH’den korunma için AH’li hastanın bütün birinci derece yakınları lipit düzeyleri yönünden taramadan geçirilmelidir. AH’de teşhis ve klinik yönetim için genellikle genetik tarama
gerekli değildir ancak tanı belirgin değilse yararlı olabilir.